ျမန္မာ႔နုိင္ငံေရးသမုိင္း ေလ႔လာခ်က္
အမ်ိဳးသားေန႔ေပၚေပါက္လာပံု
တင္ႏုိင္တုိး
ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း တန္ေဆာင္မုန္း လဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔ကို အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ယင္းသုိ႔ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔အား အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳပါရန္ အဆုိျပဳခဲ႔သူမွာ ဂ်ပ္ဆင္ေကာ္လိပ္ေက်ာင္းသားေဟာင္း ကိုျမင္႔ ဆုိသူျဖစ္သည္။ ဂ်ီစီဘီေအ န၀မေျမာက္ ကြန္ဖရင္႔၏ ေနာက္ဆက္တဲြအျဖစ္ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၇ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဂ်ဴဗလီေဟာ (ယခုစစ္သမုိင္းျပတုိက္ေနရာ) ၌ ဂ်ီစီဘီေအ အထူးကြန္ဖရင္႔ကို က်င္းပခဲ႔ရာ ယင္းအစည္းအေ၀းႀကီးက အတည္ျပဳေပးခဲ႔ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အမ်ိဳးသားေန႔ သတ္မွတ္ေရးမႏၲေလးၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာလ ၂၀ ရက္ေန႔၌ စတင္က်င္းပခဲ႔သည္႔ ဂ်ီစီဘီေအ န၀မေျမာက္ကြန္ဖရင္႔၏ စတုတၳေန႔ျဖစ္ေသာ ေအာက္တုိဘာလ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ိဳးသားေန႔ သတ္မွတ္ေရးကိစၥကို ေဆြးေႏြးခဲ႔ၾကသည္။ ထုိေန႔ အစည္းအေ၀း၏ သဘာပတိမွာ ဦးခ်စ္လိႈင္ျဖစ္ၿပီး အမ်ိဳးသားေန႔ သတ္မွတ္ရန္ အဆိုသြင္းခဲ႔သူမွာ ကန္ႀကီးေထာင္႔မွ ဦးဘေသာ္ဆုိသူ ျဖစ္ပါသည္။ ဦးဘေသာ္က ျမန္မာ တမ်ိဳးသားလံုးအတြက္ အေရးႀကီးလွေသာ အမ်ိဳးသားေန႔ဟူ၍ သတ္မွတ္သင္႔ေၾကာင္း အဆုိတင္သြင္းခဲ႔ျခင္း ျဖစ္သည္။
ဦးဘေသာ္၏ အဆိုကို ဦးဘစိန္က ေထာက္ခံသည္။ သုိ႔ျဖင္႔ မည္သည္႔ေန႔ရက္တြင္ သင္႔ေတာ္ေၾကာင္း အစည္းအေ၀း၌ ေဆြးေႏြးခဲ႔ၾကသည္။
နယ္ခ်ဲ႕ကိုေတာ္လွန္ေသာေန႔
ဂ်ီစီဘီေအ န၀မေျမာက္ ကြန္ဖရင္႔တြင္ အမ်ိဳးသားေန႔ကို ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ၾကရာ သူရိယအယ္ဒီတာ ဦးတုတ္ႀကီးက သီေပါမင္း ပါေတာ္မူေန႔ျဖစ္ေသာ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၈ ရက္ေန႔ကို သတ္မွတ္ရန္ တင္ျပပါသည္။ ပ်ဥ္းမနား ေအလာ ဦးေဒြးကမူ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ပထမဦးဆံုး အက်ဥ္းခ်ထားခံခဲ႔ရသည္႔ေန႔ကို သတ္မွတ္ရန္ တင္ျပသည္။
ဤတြင္ ဦးျမင္႔က ဦးတုတ္ႀကီးနွင္႔ ဦးေဒြးတုိ႔ တင္ျပခ်က္မ်ားအေပၚ ေ၀ဖန္ေျပာဆုိပါသည္။ ဦးျမင္႔က အမ်ိဳးသားေန႔ကို ၿဗိတိသွ်တုိ႔အား အရံႈးေပးခဲ႔ရသည္႔ သီေပါမင္းပါေတာ္မူေန႔၊ ၿဗိတိသွ်တုိ႔အေပၚ ဆန္႔က်င္သည္႔ ႏုိင္ငံေရးတရားေဟာမႈေၾကာင္႔ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ထားခံရေသာေန႔မ်ိဳးကို မသတ္မွတ္လုိေၾကာင္း၊ ဤေန႔မ်ားမွာ မဂၤလာမရွိေၾကာင္း၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားက နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တုိ႔၏ ကြ်န္ပညာေရးစနစ္ကို စတင္သပိတ္ေမွာက္ေသာေန႔မွာ သင္႔ေတာ္ေၾကာင္း တင္ျပခဲ႔သည္။ သို႔ျဖသ္႔ အမ်ားသေဘာတူညီေသာ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔ကို အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္လုိက္ပါသည္။ယင္းသို႔ အမ်ိဳးသားေန႔ (ေနရွင္နယ္ေဒး)ကို သတ္မွတ္ေပးရန္ တင္ျပခဲ႔သူ ဦးျမင္႔မွာလည္း ေနာင္ ေနရွင္နယ္ဦးျမင္႔ဟူ၍ ထင္ရွားလာခဲ႔သည္။
ေနရွင္နယ္ဦးျမင္႔
ဦးျမင္႔သည္ ဟသာၤတခရုိင္၊ အဂၤပူၿမိဳ႔နယ္၊ ကြမ္းသီးေတာရြာဇာတိျဖစ္၏။ ရန္ကုန္အစိုးရ ဟိုက္စကူးေက်ာင္းမွ ဆယ္တန္းေအာင္ၿပီး ဂ်ပ္ဆင္ေကာ္လိပ္သို႔ ေရာက္လာခဲ႔သူ ျဖစ္သည္။ ဦးျမင္႔သည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ကြ်န္ပညာေရးစနစ္ကို ကန္႔ကြက္ခဲ႔စဥ္က အားႀကိဳးမာန္တက္ ပါ၀င္လႈပ္ရွားခဲ႔သည္။ ေနာင္ ေက်ာင္းျပန္တက္ခဲ႔ေသာ္လည္း ဦးျမင္႔က အမ်ိဳးသားပညာေရးဘက္သို႔ ဦးတည္သြားသည္။ ဦးျမင္႔သည္ ေနာက္ပိုင္း ေက်ာင္းဆရာဘ၀ျဖင္႔ အသက္ေမြးခဲ႔သည္။ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္မွ အနားယူၿပီးေနာက္ ဟံသာ၀တီနယ္ ေပ်ာ္ဘြယ္ႀကီးရြာတြင္ ေနထုိင္ရင္းကိုယ္တုိင္ လယ္ယာလုပ္ငန္းျဖင္႔ လုပ္ကုိင္အသက္ေမြးခဲ႔သည္။ ဦးျမင္႔သည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ နုိင္ငံေရးေလာကသို႔လည္းေကာင္း၊ သတင္းစာေလာကသို႔ လည္းေကာင္း ေရာက္ရွိခဲ႔သည္။ ၁၉၆၆ ခုနွစ္ ဇြန္လ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ဦးျမင္႔ကြယ္လြန္သြားရာသမီးတစ္ဦးက်န္ရစ္ခဲ႔သည္။
ဂ်ီစီဘီေအ အထူးကြန္ဖရင္႔
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အက္ဥပေဒကို ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္ေမွာက္သည႔ေန႔အာ အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္ မႏၲေလး န၀မေျမာက္ ကြန္ဖရင္႔က အႀကမ္းဖ်ဥ္းသေဘာတူညီခဲ႔ၿပီးေနာက္ ၁၉၂၂ ခုနွစ္ ဇြန္လ ၁၇ ရက္ေန႕တြင္ ဦးဘစီ သဘာပတိအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္႔ ဂ်ီစီဘီေအ အထူးကြန္ဖရင္႔က ဦးျမင္႔ တင္ျပခဲ႔သည္႔အတုိင္း တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔ကို အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ႔သည္။ ရက္သတ္မွတ္ရာ၌လည္း အဂၤလိပ္ရက္ျဖစ္သည္႔ ဒီဇင္ဘာ ၅ ရက္ေန႔ကို မသတ္မွတ္ဘဲ ျမန္မာရက္ျဖစ္ေသာ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔ကို တမင္သတ္မွတ္ခဲ႔သည္။ ဤသို႔ျဖင္႔ အမ်ိဳးသားေရး လကၡဏာမ်ား ပိုမုိထင္ရွားလာခဲ႔ပါသည္။
အမ်ိဳးသားေန႔တတြက္ ျပင္ဆင္မႈ
အမ်ိဳးသားေန႔နီးလာသည္နွင္႔ ေက်ာင္းသားေဟာင္းႀကီးမ်ား ျဖစ္ခဲ႔ၾကသည္႔ ဦးဖုိးက်ား၊ ဦးစိုး၀င္း၊ ဦးထြန္းညိဳတုိ႔က ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကေတာ႔သည္။ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ား ရွိေသာၿမိဳ႔မ်ားသို႔ အစီအစဥ္တက် က်င္းပရန္ ႏိႈးေဆာ္သည္။ ၿမိဳ႔တြင္းသို႔ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား လွည္႔လည္ၿပီး တန္ခုိးႀကီးဘုရားတစ္ဆူသို႔ ခ်ီတက္ၾကမည္။ တစ္ဖက္မွလည္း အမ်ိဳးသားေန႔သည္ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားသာမက ျမန္မာတစ္ႏုိင္ငံလံုးနွင္႔ ဆုိင္ေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ မည္သည္႔ေက်ာင္းမွမဆုိ ေက်ာင္းသားမ်ားနွင္႔ ေက်ာင္းသားမိဘမ်ားကပါ ပူးေပါင္းပါ၀င္ဆင္ႏႊဲၾကေစလုိသည္။ ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ မီးေရာင္စံုထြန္းညွိ၍ အေကြ်းအေမြးျဖင္႔ ဧည္႔ခံၾကမည္။ အထိမ္းအမွတ္ အခန္းအနားမ်ား ျပဳလုပ္ၾကမည္ စသည္ျဖင္႔ လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ား ေရးသားျဖန္႔ေ၀ေပးၾကသည္။ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မဟုတ္ေသာ္လည္း ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားအားလံုး ၀င္ေရာက္ဆင္ႏႊဲၾကရန္ ဦးဖုိးက်ားတုိ႔က ဖိတ္ေခၚသည္။
ပထမဆံုးအမ်ိဳးသားေန႔
ပထမဆံုး အမ်ိဳးသားေန႔ကို ခရစ္နွစ္ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၈၄ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀ ရက္ေန႔) တြင္ စတင္က်င္းပခဲ႔သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ရက္စဲြအားျဖင္႔ ၁၉၂၂ ခုနွစ္ နုိ၀င္ဘာလ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိေန႔က ကန္ေတာ္မင္ပန္းျခံ (ယခု ကန္ေတာ္မဂၤလာ ပန္းၿခံ)နွင္႔ ေရႊတိဂံု ေစတီေတာ္ အေနာက္မုခ္အနီး ကြက္လပ္တုိ႔၌ ေကာ္မီတီ၀င္မ်ားက ေဟာေျပာၾကသည္။ ေဟာေျပာၾကသူမ်ားထဲတြင္ ေနာင္ ဆာေမာင္ႀကီးအျဖစ္ ထင္ရွားလာမည္႔ ကို္ေမာင္ႀကီးလည္း ပါသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ အမ်ိဳးသားပညာေရးအေၾကာင္း ေဟာေျပာၾကျခင္းျဖစ္သည္။
လူငယ္တစ္ဦးကမူ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင္႔ British soldier minus gun equal to Zero ဟု ေဟာေျပာခဲ႔သျဖင္႔ ၿဗိတိသွ်အာဏာပိုင္တုိ႔၏ ဖမ္းဆီးျခင္းကို ခံခဲ႔ရ၏။ အမ်ိဳးသားေအာင္ပဲြေန႔တြင္ ေနရာေဒသအသီးသီး၌ ေပ်ာ္ပဲြရႊင္ပဲြမ်ား က်င္းပခဲ႔ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ေက်ာင္းပိတ္ရက္၊ ရံုးပိတ္ရက္မဟုတ္သျဖင္႔ စည္ကားသင္႔သေလာက္ မစည္ကားခဲ႔ ဟု ဆုိနုိင္သည္။
ေက်ာင္းပိတ္ရက္ ရံုးပိတ္ရက္
အမ်ဳိးသားေန႔ကို စတင္သတ္မွတ္ခ်ိန္ကာလမွစ၍ အခ်ိန္အတန္ၾကာသည္အထိ ေက်ာင္းပိတ္၊ ရံုးပိတ္ရက္ မဟုတ္ခဲ႔ေပ။ ထုိစဥ္က အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ားက ဦးေဆာင္ က်င္းပေလ႔ရွိခဲ႔ၾကသည္။ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ားက အမ်ိဳးသားေန႔ အခမ္းအနားက်င္းပေနၾကခ်ိန္တြင္ အစိုးရေက်ာင္းမား၌ စာသင္မပ်က္ ရွိခဲ႔ၾကသည္။ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ ေဒါက္တာဘေမာ္ ပညာေရး၀န္ႀကီးျဖစ္လာခ်ိန္တြင္ အမ်ိဳးသားေန႔၌ ေက်ာင္းမ်ားပိတ္ရန္ သူ၏ အာဏာအတြင္းမွ အမိန္႔ခ်မွတ္ခဲ႔သည္။ ဤသို႔ျဖင္႔ အစိုးရေက်ာင္းမ်ားမွာလည္း မ်က္နွာမငယ္ရေတာ႔ဘဲ အမ်ိဳးသားေန႔ကို က်င္းပလာႏုိင္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အစိုးရလခစား ဆရာႀကီးမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ရွိသျဖင္႔ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ားကဲ႔သုိ႔ ဦးေဆာင္ က်င္ပ ျခင္းမ်ိဳးကိုမူ မျပဳလုပ္နုိုင္ခဲ႔ေပ။၁၉၃၇ ခုနွစ္တြင္ ေဒါက္တာဘေမာ္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာေသာအခါ အမ်ိဳးသားေန႔ကို ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္လုိက္ျပန္၏။ သို႔ျဖင္႔ အမ်ိဳးသားေန႔ကို အမ်ိဳးသားမ်ားအားလံုး စုေပါင္းက်င္းပလာႏုိင္ၾကေတာ႔သည္။
မႏၲေလးက အမ်ိုးသားေန႔
မႏၲေလး အမ်ိဳးသားေန႔ အခမ္းအနားကို ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္၏ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းက ဦးေဆာင္က်င္းပေလ႔ရွိသည္။ အမ်ိဳးသားေန႔သို႔ ေရာက္ရွိသည္နွင္႔ ရုပ္ေသးဦးဘေက်ာ္က ရုပ္ေသးပဲြျဖင္႔ ေဖ်ာ္ေျဖသည္။စိန္ေဗဒါႀကီးက ေစတနာ႔၀န္ထမ္းအျဖစ္ ကူညီသည္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားကေလးမ်ားက ပေဒသာကပဲြအတြက္ ျပင္ဆင္ၾကရာ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္၊ ၿမိဳ႕မၿငိမး္တုိ႔က သင္ၾကားျပသေပးၾကသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္ကိုယ္တုိင္ သီခ်င္းေရးသာရာ၌ အႀကံျပဳ ကူညီတတ္ေသးသည္။ေက်ာင္းသားကေလးမ်ားသည္ ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္၏ အစီအစဥ္ျဖင္႔ စကၠဴေဒါင္းလံကေလးမ်ား လုိက္လံေရာင္းခ်ကာ ရရွိေသာ ေငြျဖင္႔ နိဗၺာန္ေစ်း အခမဲ႔ ေကြ်းသည္။ ယင္းေနာက္ ဆရာႀကီး၏ ဗဟုိအမ်ိဳးသား အထက္တန္းေက်ာင္းမွ ေနရွင္နယ္ေဒး လွည္႔လည္ရာ ေက်ာင္းသူကေလး တစ္ဦးက အမိျမန္မာျပည္အျဖစ္ သရုပ္ေဆာင္ရ၏။ ၿမိဳ႕တြင္းသုိ႔ လွည္႔လည္သည္႔အခါ ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္ကုိယ္တုိင္လုိက္ပါေလ႔ရွိသည္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားကေလးမ်ားက “ အမ်ိဳးသားေရး ေသြးစည္းပါ။ အေရးႀကီးလာၿပီ သိၾက သိၾက ” ဟု ေႂကြးေၾကာ္ရင္း လုိက္ပါၾာသည္။
၁။ “ၾကည္႔ေသာသူျမင္၏” (ေနရွင္နယ္ဦးျမင္႔) အမ်ိဳးသားေန႔ ေရႊရတု အထိမ္းအမွတ္ စာေစာင္၊
၂။ ျမန္မာ႔လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ ရက္စဥ္သမုိင္း (ဖုိးေအာင္ေလး)
၃။ ကိုလုိနီေခတ္ ျမန္မာ႔သမုိင္းအဘိဓာန္ (ျမဟန္)
၄။ အမ်ိဳးသားေအာင္ပဲြ (၀မ္းအို၀မ္း ေက်ာ္၀င္းေမာင္) ရနံ႔သစ္ ၂၀၀၂ ေမ
(Weekly Eleven 11-11-2009 မွ ေဆာင္းပါးကို ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္)
