သစၥာျမတ္ႏုိးမႈ အတုိင္းအတာ

၀မ္းနည္းပူေဆြးေနေသာ မိတ္ေဆြေရာင္ရင္းမ်ားႏႇင့္ တပည့္မ်ားအၾကားတြင္ အဆိပ္ခြက္ကို ရဲရဲရင့္ရင့္ လႇမ္းကိုင္ေနေသာ ဆိုကေရးတီးစ္(ဂ်က္ကြက္ဇ္လူး၀စ္ေဒးဗစ္၏ ၁၇၈၇ ခုႏႇစ္လက္ရာ The Death of Socrates)
Written by ေဇ၀င္းေနာင္

"အမႇန္ေျပာလ်င္ အကြၽႏု္ပ္ကို စိတ္မဆိုးေလႏႇင့္"

ဆိုကေရးတီးစ္

"အမႇန္တရားအားလံုးဟာ ေတြ႔ ရႇိတာနဲ႔တစ္ၿပိဳင္နက္ နားလည္ဖို႔ လြယ္ကူပါတယ္။

အဓိကအခ်က္ကေတာ့ အဲဒီအမႇန္တရားေတြကို ေတြ႔ရႇိဖို႔ပဲ"

ဂယ္လီလီယိုဂါလိလဲ

အမႇန္တရား (တစ္နည္းအားျဖင့္ သစၥာ)ဆိုတာကို အဓိပၸာယ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ဖြင့္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္ျခင္းရႇိျခင္းရဲ႕ အေျခအေနမႇသည္ တိက်မႇန္ကန္တဲ့အခ်က္အလက္ (ဒါမွမဟုတ္) အစစ္အမႇန္အေျခအေနလို႔ သေဘာတူညီႏုိင္ျခင္း၊ စစ္မႇန္တဲ့ အရာေတြ၊ အျဖစ္အပ်က္ေတြ၊ တကယ္ျဖစ္တည္မႈေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတယ္လုိ႔ သေဘာတူညီလက္ခံႏုိင္ျခင္း၊ စံ (ဒါမႇမဟုတ္) မူလပကတိအေျခအေနမႇ မေဖာက္ျပန္ျခင္းကို အမႇန္တရားလုိ႔ ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။ ေရႇးသံုးအရေျပာရရင္ အမႇန္ တရားဆိုတာမႇာ အျပဳအမူ၊ ၀ိေသသ လကၡဏာ၊ ႏုတ္ထြက္စကားတုိ႔ မေဖာက္ျပန္မႈ၊ အျခားအရာမ်ား ေျပာင္းလဲသြားေသာ္လည္း မေျပာင္းမလဲ ႂကြင္းက်န္ရစ္မႈ၊ ႐ိုးသားမႈတို႔ပါ ပါ၀င္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီစံသတ္မႇတ္ခ်က္ေတြဟာ အမ်ားစုလက္ခံထား ၾကတာျဖစ္ေပမဲ့ အျခားျငင္းခံုေလာက္ဖြယ္ရာ ေဆြးေႏြးစရာေကာင္းတဲ့ အမႇန္တရားဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့အျမင္ေတြ၊ သီအိုရီေတြရႇိပါေသးတယ္။

အမႇန္တရားဆိုတာ ဘာေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားသလဲ၊ဘယ္အရာေတြဟာ အမႇားအမႇန္ဆိုတာကို ျဖစ္ေစသလဲ၊အမႇန္တရားဆိုတာကို ဘယ္လိုဖြင့္ဆိုေဖာ္ထုတ္မလဲ စတဲ့ေမးခြန္း ေတြနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔လဲ အျမင္အမ်ဳိးမ်ဳိးရႇိၾကပါတယ္။

နယ္ပယ္စံုမႇာ အမႇန္တရားကို ရႇာခဲ့ၾကတာ၊အမႇန္ကိုသိဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတာ၊အမႇန္ကိုျဖန္႔ျဖဴးခဲ့ၾကတာဟာ လူသားတုိ႔ရဲ႕တိုးတက္မႈအတြက္ အဓိကက်တဲ့လုပ္ေဆာင္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ဂယ္လီလီယိုက ကမၻာဟာ စၾက၀ဠာရဲ႕ဗဟိုခ်က္မႇာ မရႇိဘူး၊ေနဟာစၾကာ ၀ဠာရဲ႕ဗဟုိခ်က္မႇာ ရႇိတယ္ဆုိတဲ့ ေကာ္ပါးနီးကပ္စ္စတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အမႇန္တရားကိုသက္ေသျပဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့တာဟာ ဒီကေန႔ သိပၸံပညာရပ္အားလံုးအတြက္ အက်ဳိးေက်းဇူးႀကီးလႇပါတယ္။ဒီလိုပါပဲ ဆိုကေရးတီးစ္ရဲ႕ ကိုယ္က်င့္သီလဆုိင္ရာ ဒႆန တုိ႔ကိုရႇာေဖြျခင္း၊အျပန္အလႇန္စစ္ေမးျခင္းျဖင့္ အမႇန္တရားကိုသင္ယူျခင္း ဆုိတဲ့နည္းနာေတြဟာလည္း ဒႆန နယ္ပယ္တင္မကဘဲ အမႇန္တရားကို ရႇာေဖြေရးအတြက္ စံျပဳပံုစံတုိ႔ကို လမ္းေၾကာင္းျပေပးခဲ့ပါတယ္။

မသက္ဆိုင္တဲ့နယ္ပယ္ေတြက ဒီႏႇစ္ေယာက္ကိုႏိႈင္းယႇဥ္ျပခ်င္တာဟာ သူတို႔ရဲ႕အမႇန္တရားကိုရႇာေဖြျခင္း သက္သက္ကိုသာမကဘဲ အမႇန္တရားအတြက္ စြန္႔၀ံ့ျခင္း အတိုင္းအတာကိုပါ စံျပဳခိုင္းႏိႈင္းဖုိ႔ရာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘီစီ ၄၀၀ ၀န္းက်င္က ဂရိ ေအသင္ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံမႇာ ေပၚထြန္းခဲ့တယ္လုိ႔ ယူဆရတဲ့ ဆုိကေရးတီးစ္အေၾကာင္း (သိၿပီးသားပဲျဖစ္ျဖစ္)နည္းနည္းျပန္ေကာက္ခ်င္ပါတယ္။အေနာက္တိုင္းဒႆနိကေဗဒကို ကနဦးစတင္အုတ္ျမစ္ခ်သူလုိ႔ ယူဆ ရတဲ့ ဆိုကေရးတီးစ္ရဲ႕အေၾကာင္းဟာ သူ႔တပည့္ေတြ၊ ေခတ္ၿပိဳင္ပုဂၢိဳလ္ေတြ က တစ္ဆင့္ပဲ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔သိခြင့္ရ ခဲ့တာပါ။ အဓိကကေတာ့ ပေလတုိရဲ႕ Dialogues ေတြကေပါ့။ (ဆိုကေရးတီးစ္ တကယ္ရႇိခဲ့မရႇိခဲ့ဆိုတာကေတာ့ အျငင္းပြားစရာရႇိပါတယ္။ ဒါကို ေတာ့ ပညာရႇင္တို႔ရဲ႕ ကိစၥျဖစ္လုိ႔ အက်ယ္မေျပာေတာ့ပါ)

႐ူပေဗဒ၊ သခ်ၤာ၊ နကၡတ္ေဗဒနဲ႔ ဒႆနိကေဗဒပညာရႇင္အျဖစ္ ရည္ညႊန္းခံရတဲ့ အီတလီသားဂယ္လီလီယိုဂါလိလဲကေတာ့ ေအဒီ ၁၅၆၄ မႇာ ေမြးခဲ့တာပါ။ ေကာ့ပါးနီးကပ္စ္၀ါဒ (Copernicanism)(ေနကစၾက၀ဠာရဲ႕ဗဟိုခ်က္ျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့အယူအဆ)ကိုခိုင္မာေစတဲ့ အေထာက္အထား ေတြရႇာေဖြခဲ့သူ၊ တယ္လီစကုပ္ကို အဆင့္ျမႇင့္ေပးခဲ့ၿပီး နကၡတ္ေဗဒေလ့လာမႈေတြ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူတစ္ဦး အေနနဲ႔တင္မကဘဲ သိပၸံပညာရဲ႕ ဖခင္ႀကီး၊ ေခတ္သစ္သိပၸံရဲ႕ဖခင္ႀကီး၊ ေခတ္သစ္႐ူပေဗဒရဲ့ဖခင္ႀကီး အျဖစ္ ပါ ဂုဏ္ျပဳခံရသူပါ။

ဘယ္လမ္း ပိုေကာင္းတယ္ဆုိတာမသိႏုိင္၊ မျမင္ႏုိင္တဲ့အခါမ်ဳိးမႇာ၊ ဘယ္လမ္းကိုေရြးေရြး ေန႔ခ်င္းညခ်င္း သစၥာထင္ရႇားရႇိလာမႇာ မဟုတ္တဲ့ အခါမ်ဳိးမႇာ အမႇန္တရားကိုပဲ ဆက္လက္ကိုင္စြဲရင္းစြန္႔၀ံ့တာဟာ ျမင့္ျမတ္တယ္ဆိုတာ . . .

သူတို႔ႏႇစ္ဦး ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ကာလဟာႏႇစ္ ႏႇစ္ေထာင္ေလာက္ကြာၾကသလုိ သူတုိ႔ရဲ႕ေလ့လာမႈနယ္ပယ္ကလည္း ကြာျခားပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ အယူအဆ၊ေတြ႕ရႇိမႈေတြ၊ အက်ဳိးျပဳမႈေတြထက္ သူတုိ႔ရဲ႕ အမႇန္တရားအေပၚမႇာ စြဲျမဲမႈ၊ ဆင္ဆင္တူတဲ့ ကံၾကမၼာကို ၾကံဳရခ်ိန္မႇာ တုံ႔ျပန္ၾကပံု ကိုပဲႏိႈင္းယႇဥ္လုိတာပါ။ သူတုိ႔ႏႇစ္ဦးရဲ႕ အယူအဆေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြဟာ ယေန႔ေခတ္အခါမႇာ လက္ခံႏုိင္ေပမဲ့ သူတုိ႔ေခတ္သူတို႔အခါတုန္း ကေတာ့ တစ္ကယ့္ကို အႏရာယ္ေတြအျဖစ္ မႇတ္ယူခံခဲ့ရတာပါ။

ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အမႇန္တရားအတြက္ ဆိုကေရးတီးစ္ဟာ ေအသင္ ခံု႐ံုးတင္ခံခဲ့ရသလုိ ဂယ္လီလီယို ကလည္း ႐ိုမန္ကက္သလစ္ေက်ာင္းေတာ္ရဲ့ စစ္ေဆးမႈကို ခံခဲ့ရပါတယ္။

စပါတာနဲ႔ မဟာမိတ္ၿမိဳ့ျပႏုိင္ငံေတြကို စစ္႐ံႈးလုိ႔ အက်ဘက္ေရာက္လာတဲ့ ေအသင္ၿမိဳ႕ျပမႇာ လူတစ္စုသာ ပါ၀င္တဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္တစ္မ်ဳိးကို ေဖာ္ေဆာင္ေနၾကတဲ့အခ်ိန္ကာလမႇာ ဆိုကေရးတီးစ္ ေနထုိင္ခဲ့ရတာပါ။ဒီလုိေခတ္အခါမႇာ ေကာင္းစားေန ၾကတဲ့ ၀စနာလကၤာရ (အေျပာ အေဟာအတတ္) ကြၽမ္းက်င္လိမ္မာသူေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြအတြက္ အမႇန္တရားကို အျပန္အလႇန္စစ္ေမးၿပီးရႇာေဖြတတ္တဲ့ ဆုိကေရးတီးစ္ဟာ ရန္သူတစ္ေယာက္လို သတ္မႇတ္ခံရတာပါ။ သူ႔ကိုတင္တဲ့စြဲခ်က္ကေတာ့ ေအသင္ကလူငယ္တို႔ရဲ႕ စိတ္ႏႇလံုးကို ယိုယြင္းပ်က္စီးေစမႈပါ။ ဒီအမႈနဲ႔ပဲ ဆုိကေရးတီးစ္ဟာ အဆိပ္ေသာက္ ေသဖုိ႔ပစ္ဒဏ္ခ်မႇတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။အဲဒီအခါမႇာ မိတ္ေဆြေတြနဲ႔ တပည့္ေတြက သူ႔ကို ေျပးေစလုိေပမဲ့ ဆုိက ေရးတီးစ္ဟာမေျပးဘဲ ေသလမ္းကိုပဲ ေရြးခဲ့ပါတယ္။ (စြဲခ်က္တင္မႈကို ေခ်ပရာမႇာလည္း ဆုိကေရးတီးစ္သာ သူအျပစ္ရႇိတယ္လို႔ဆိုခဲ့ၿပီး အသနားခံခဲ့ရင္လည္း လြတ္ႏိုင္ပါတယ္)

သူမေျပးခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းအခ်က္ ေတြရႇိခဲ့ပါတယ္။ ပထမအခ်က္က ထြက္ေျပးတယ္ဆုိတာ ေသမႇာေၾကာက္တာကို ေဖာ္ျပပါတယ္။ဒါက စစ္မႇန္တဲ့ Philisopher တစ္ဦးမႇာ မရႇိသင့္တာလုိ႔ သူယံုၾကည္ထားတာပါ။ ဒုတိယအခ်က္က သူသာေအသင္က ထြက္ေျပးခဲ့ရရင္ ဘယ္အရပ္မႇအမိေျမနဲ႔ မတူႏုိင္ဘူးလို႔ ယူဆလုိ႔ပါ။ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ဆံုးျဖတ္ခဲ့တာတစ္ခုကို ခ်ဳိးေဖာက္တာဟာ လူမႈသေဘာတူညီခ်က္ (Social Contract) ကိုခ်ဳိး ေဖာက္တာျဖစ္ၿပီး ဆိုကေရးတီးစ္ရဲ႕ မူ ၀ါဒနဲ႔ မကိုက္ညီလုိ႔ပါတဲ့။

အေတြးအေခၚ ပညာရႇင္နဲ႔ နကၡတ္ပညာရႇင္အမ်ားစုက ကမၻာႀကီးဟာ စၾကာ၀ဠာရဲ့ဗဟိုခ်က္လို႔ လက္ခံထားၾကတဲ့ ေခတ္အခါမႇာ ဂယ္လီလီယုိဟာ ေကာ့ပါးနီးကပ္စ္ရဲ႕ ေနဗဟိုအယူအဆကို သက္ေသျပခဲ့သူပါ။ ႐ိုမန္ေက်ာင္းေတာ္ဟာ ဒီ အတြက္သူ႔ကို စစ္ေဆးခဲ့ၿပီး သူ့အယူအဆေတြမႇားယြင္းေၾကာင္း ၀န္ခံခုိင္းခဲ့ပါတယ္။ က်မ္းစာကို ဖီလာဆန္႔က်င္ၿပီး မႇားယြင္းတယ္လုိ႔ေက်ာင္းေတာ္က သံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။ဒီအယူအဆကို ေထာက္ခံမႈကို စြန္႔လႊတ္ဖုိ႔ ဖိအားေပးခံခဲ့ရတဲ့ ဂယ္လီလီယိုဟာ သူ့အယူအဆကို စြန္႔လႊတ္ခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမႇာ Concerining the Two Chief World Systems ဆိုတဲ့က်မ္းနဲ႔ ေနဗဟို အယူအဆကို ထပ္မံေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မႇာ မမာမက်န္းျဖစ္ေနရႇာတဲ့ ဂယ္လီလီယုိဟာ ေရာမကို သံႀကိဳးတန္းလန္းနဲ႔ ေခၚေဆာင္ခံခဲ့ရပါတယ္။အျပစ္ရႇိတယ္လို႔ထပ္ၿပီး ၀န္ခံခဲ့ရၿပီး တစ္သက္လံုးေနအိမ္မႇာပဲ အေစာင့္အေရႇာက္နဲ႔ အထိန္းသိမ္းခံသြားရပါတယ္။ ေနာင္ႏႇစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ အၾကာ ၁၉၉၂ ခုႏႇစ္မႇာမႇပဲ ကက္သလစ္ေက်ာင္းေတာ္က ဂယ္လီလီယိုရဲ႕ ေနစၾကာ၀ဠာအျမင္ဟာ မႇန္ကန္တယ္လုိ႔ ၀န္ခံခဲ့ပါတယ္။

ဆိုကေရးတီးစ္ဟာ အမႇန္တရားကို မစြန္႔လႊတ္ဘဲ ျငင္းဆန္ No လုပ္ခဲ့ၿပီး ဂယ္လီလီယိုကေတာ့ အသက္ရႇင္ရပ္တည္မႈအတြက္ အက်ပ္ကိုင္၀န္ခံခုိင္းမႈကို Yes လုပ္ခဲ့ရၿပီး အသက္ရႇင္မဲ့လမ္းကို ေရြးခဲ့ပါတယ္။ လူ႔ေဘာင္လူ႔ေလာကကို အက်ဳိးျပဳ ႏုိင္ခဲ့မႈေပတံနဲ႔တုိင္းရင္ ဆိုကေရးတီးစ္ထက္ ဂယ္လီလီယိုက ပုိၿပီး အက်ဳိးျပဳႏုိင္မႈမ်ားတယ္လုိ႔ ဆုိေကာင္းဆုိႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ အမႇန္တရားအတြက္ စြန္႔၀့ံျခင္းမႇာေတာ့ ဆိုကေရးတီးစ္ဟာ စံျပဳပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အမႇန္တရားကိုဆုပ္ကိုင္ ထားသည္ျဖစ္ေစ၊ စြန္႔လႊတ္သည္ျဖစ္ေစ လတ္တေလာအေၾကာင္းမထူးတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးမႇာ အသက္ကိုစြန္႔ၿပီး အမႇန္တရားအေပၚမႇာ ျမဲျမံခဲ့တာဟာ သစၥာမပ်က္ယြင္းတာပါပဲ။ ကိုယ္ေျပာခဲ့တာေတြကိုမႇ ကိုယ္ကမယံုၾကည္ဘဲမႇားပါတယ္လုိ႔ ၀န္ခံ တဲ့အျပဳအမူမ်ဳိးဟာ အမႇန္တရား အေပၚသစၥာပ်က္ယြင္းတာပါပဲ။ ရႇင္သန္ရပ္တည္မႈအတြက္ အမႇန္တရားကို ရင္ထဲကမဟုတ္ေပမဲ့ ႏႈတ္ျမြက္စြန္႔လႊတ္ခဲ့ရတဲ့ ဂယ္လီလီယိုကို နားလည္ေပးလုိ႔ရေပမဲ့ အမႇန္တရားကို အသက္နဲ႔လဲၿပီးကိုင္စြဲသြားရဲတဲ့ ဆုိက ေရးတီးစ္ရဲ႕သတၲိကေတာ့ ဂုဏ္ျပဳထုိက္တာ အမႇန္ပါပဲ။

တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အိုမင္းေနၿပီျဖစ္တဲ့ အသက္ဇီ၀႐ုပ္ အဆံုးသတ္သြား႐ံုနဲ႔ ဆိုကေရးတီးစ္ဆုိတဲ့သူ ေလာကအလယ္ကအၿပီးပိုင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီလုိ႔ ေျပာႏုိင္တာမႇ မဟုတ္ေပပဲ။ သူရႇာေဖြခဲ့တဲ့သစၥာ၊ သူယံုၾကည္တဲ့ အမႇန္တရားဟာ ေသျခင္းမဲ့ အမတျဖစ္တယ္ဆုိတာ ဆိုကေရးတီးစ္ကိုယ္တိုင္ လည္းျမင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္တာကို ေခ်ပခ်က္ကထာ Apology မႇာ ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ (Apology ဆိုတာ ေတာင္းပန္တာမဟုတ္ ဘဲ ဂရိတုိ႔ထုံးစံအရ ခံု႐ံုးမႇာ ေခ်ပရတာကို ဆိုလိုပါတယ္။ အဂၤလိပ္ စကားနဲ႔ျပန္ဆုိမႈမႇာ Apology ဟာ အနက္ေသြဖီသြားေပမဲ့ တကယ္တမ္း က ခုခံေခ်ပမႈလုိ႔ အနက္ရတဲ့ ဂရိ စကားလံုး apologia က လာတာပါ)

ဆုိကေရးတီးစ္ ႐ံုးေတာ္မႇာ ေနာက္ဆံုးေျပာခဲ့တာက "ခြဲခြာရမည့္ အခ်ိန္ကားေရာက္ရႇိလာခဲ့ေခ်ၿပီ။ ကြၽႏု္ပ္တုိ႔သည္ ကုိယ့္လမ္းကိုယ္သြားၾကရေတာ့မည္။ ကြၽႏ္ုပ္ကား ေသလမ္း၊ သင္တုိ႔ကား ရႇင္လမ္း၊ ဘယ္လမ္းပိုေကာင္းသည္ဆုိျခင္းကို ကား အဂၢဘံုသာ သိေပလိမ့္မည္"

The hour of departure has arrived, and we go our ways--I to die, and you to live. Which is better God only knows.

ဘယ္လမ္းပိုေကာင္းတယ္ဆုိတာ မသိႏုိင္၊ မျမင္ႏုိင္တဲ့အခါမ်ဳိးမႇာ၊ ဘယ္လမ္းကိုေရြးေရြး ေန႔ခ်င္းညခ်င္း သစၥာထင္ရႇားရႇိလာမႇာ မဟုတ္တဲ့ အခါမ်ဳိးမႇာ အမႇန္တရားကိုပဲ ဆက္လက္ကိုင္စြဲရင္း စြန္႔၀ံ့တာဟာ ျမင့္ျမတ္တယ္ဆိုတာ ဆုိကေရးတီးစ္က ညႊန္ျပခဲ့တဲ့ လမ္းပါ။

စာကိုး။ ။ေဇာ္ဂ်ီ၏ ပေလတိုး နိဒါန္း၊
Wikipedia ၊ Plato's Apology (Translated by Benjamin Jowett)၊
O'Connor, J. J.; Robertson, E. F.. "Galileo Galilei"
Merriam-Webster's Dictionary
http://www.first-11.com/  မွ